Անտագոնիզմի և այլատյացության զոհը. Հրանտ Դինք՝ Թուրքիայի վերջին աղավնին

Այսօր լրանում է պոլսահայ լրագրող, Ստամբուլի հայալեզու «Ակօս» թերթի հիմնադիր և գլխավոր խմբագիր Հրանտ Դինքի մահվան 11-րդ տարելիցը: Հրանտ Դինքը սպանվել է 2007թ.-ի հունվարի 19-ին` Ստամբուլի Շիշլի թաղամասում գտնվող «Ակօս» թերթի խմբագրատան առջև` 16-ամյա թուրք ազգայնական Օգյուն Սամասթի կրակոցից: Նրա սպանության վերաբերյալ դատավարությունը ձգվում է ավելի քան 10 տարի և դեռևս չի գտել իր հանգուցալուծումը:
Հրանտ Դինքի մահվան 11-րդ տարելիցին ընդառաջ Ստամբուլի մի շարք թաղամասերում կախվել են հիշատակի պաստառներ: «Քեզի պիտի չի մոռնանք» գրությամբ պաստառների վրա տպվել են նաև նույն գրության թուրքերեն և քրդերեն թարգմանությունները: Ակցիան իրականացվել է Թուրքիայի ընդդիմադիր Ժողովրդադեմոկրատական կուսակցության ստամբուլյան գրասենյակի կողմից: Հրանտ Դինքի ողբերգական մահը ճիշտ չէ դիտարկել սոսկ հայ-թուրքական կնճռոտ, պատմության բեռով ծանրացած հարաբերությունների համատեքստում, որովհետ դրանով ընդամենը հանիրավի կսահմանափակենք Դինքի գործունեության դաշտը, կստվերենք նրա պայքարի բուն խորհուրդը:
Դինքն, առաջին հերթին, իր երկիրը` Թուրքիան, սիրող քաղաքացի էր և իր բովանդակ ուժերը, մարդկային ու մասնագիտական կարողությունները, ջանքերը ներդրել էր, որպեսզի իր պետությունում ժողովրդավարությունը դառնա անշրջելի, մարդու իրավունքները` գերակա արժեք: Հայտնի լրագրողը հենց այս համատեքստում էր տեսնում հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման բանալին, որովհետև Հայաստանի կամ այլ երկրների հետ հարաբերություններում վստահելի, կանխատեսելի գործընկեր կարող է լինել միայն դեմոկրատական Թուրքիան` ձերբազատված ազգայնական տրամադրություններից և կրոնական նախապաշարումներից: Դինքը սպանվեց ոչ այնքան հայ լինելու, որքան` ավտորիտար երկրում դեմոկրատիայի համար պայքարելու համար:
Մյուս կողմից` Դինքն, ըստ էության, հայ և թուրք ժողովուրդների համակեցության, ապագային նայելու, միասին ապրելու բանաձև, բաղադրատոմս էր առաջարկում, որովհետև երկու պետությունների, ժողովուրդների համակեցությանն իրապես այլընտրանք չէր տեսնում: Պատահական չէ, որ թուրքերը Դինքի սպանության խարանը իրենց ճակատից սրբելու համար «Մենք հայ ենք» պաստառներով տասնյակ հազարավոր մարդկանց եթերով օրեր շարունակ հեղեղեցին Ստամբուլի փողոցները: Սրանք երթեր էին ոչ այնքան Դինքի հիշատակի, որքան` Թուրքիայի ապագայի համար: Միայն քաղաքակիրթ աշխարհին ձգտող, հումանիտար արժեքներով ապրող Թուրքիան կարող է առերեսվել իր պատմության սև և խոտոր էջերի հետ` ապագայի մեջ փնտրելով երկրի զարգացման բանաձևը:
Դինքն այն մարդկանցից մեկն էր, որ ճգնում էր արագացնել Թուրքիայի և սեփական պատմության առերեսումը, սակայն ապտակ ստացավ այն ուժերի կողմից, որոնք թուրքական կայսերականության, արյունոտ անցյալի մեջ են փնտրում իրենց երկրի թվացյալ հզորությունը: Արդյո՞ք մենք, հանուն մեր երկրի, հայրենիքի, մի քանի տասնյակ մարդու կարող ենք կոնսոլիդացնել, ովքեր պատրաստ կլինեն ասել` «Ես թուրք եմ»: Խիստ կասկածելի է, որովհետև Դինքը մերժված էր ոչ միայն Թուրքիայում, այլ նաև` Հայաստանում և միայն սպանությունից հետո հերոսացավ ու արժևորվեց թե Հայաստանում, թե Թուրքիայում:
Մերժված էր և գուցե` է, որովհետև անտագոնիզմի և այլատացության փոխարեն` առաջարկում էր դեմոկրատիայի և երկխոսության ճանապարհը: Այս օրերին Հրանտ Դինքի հիշատակի միջոցառումներ կանցկացվեն նաև Հայաստանում` մեծ հաշվով, դարձյալ նեղացնելով օրվա խորհուրդը, ժողովրդավարության և խաղաղության լույսը տարալուծելով հայդատականության, հակաթրքականության ճահիճում:
Մեկընդմիշտ հարկ է հիշել, որ Դինքը պայքարել է, առաջին հերթին, հանուն Թուրքիայի հասարակության իրավունքների ու բարեկեցության և նահատակվել է հանուն Թուրքիայի ժողովրդավարության ու մեր երկու ժողովուրդների համակեցության: Սակայն այսօր էլ Հայաստանում և Թուրքիայում չկա մարդկանց պակաս, ովքեր առաջնորդվում են գենետիկ անհամատեղելիության հանցավոր կարծրատիպով:
Հունվարի 19-ը ժողովրդավարությունն, երկու պետությունների և ժողովուրդների համակեցությունը, երկխոսությունն արժևորող ուժերի և անհատների կոնսոլիդացիայի օրն է` Թուրքիայում, թե` Հայաստանում: Թուրքիայի դեմոկրատիզացիան հարևան երկրի պետականության վրայից կմաքրի դեսպոտիզմի, հետամնացության, այլատացության կեղևը: Դեմոկրատական Հայաստանը պետություն է` ձերբազատված պատմության բարդույթներից, բաց երկխոսության և ինտեգրման համար:
Այսօր հայ-թուրքական հարաբերությունների հիմնական խոչընդոտն անցյալից սնուցվող պետական համակարգերը, հանրային բարդույթներն են: Դեմոկրատական Թուրքիան և Հայաստանն ոչ միայն թշնամիներ չեն, այլ կարող են դառնալ հուսալի գործընկերներ տարածաշրջանում և դրանից դուրս: Հանուն այս տեսլականի նահատակվեց Հրանտ Դինքը:

1in.am