Իրանում արդեն մի քանի օր է, ինչ չեն հանդարտվում 2009թ. ի վեր ամենախոշոր հակակառավարական ցույցերը, որոնք խլել են 20-ից ավելի մարդու կյանք: Իսլամական Հանրապետությունում տեղի ունեցող զարգացումներին հետևում են ոչ միայն տարածաշրջանային երկրները, այլև Արևմուտքն ու մուսուլմանական աշխարհը: Մի քանի օր առաջ սկիզբ առած, սակայն սրընթաց տարածված ցույցերին անդրադարձել է բրիտանական հեղինակավոր The Guardian պարբերականը՝ ներկայացնելով հետագա զարգացումների իր տեսլականը:
Ինչպես սկսվեցին ցույցերը
Ամեն ինչ սկսվեց դեկտեմբերի 28-ին՝ հարաբերականորեն փոքր ցույցից, որը կազմակերպվել էր Իրանի 2-րդ ամենամեծ քաղաքում՝ Մաշհադում: Այնուհետև բողոքի ալիքը տարածվեց երկրով մեկ: Սկզբում իշխանություններն ընդվզման համար մեղադրում էին նախագահ Հասան Ռոհանիի գլխավոր մրցակցին՝ Էբրահիմ Ռաիսին:
Ովքեր են ցուցարարները
Նրանց մեծ մասն աշխատավոր դասի ներկայացուցիչներ են՝ հիմնականում մինչև 30 տարեկան երիտասարդներ, որոնք բողոքում են արևմտյան պատժամիջոցների հետևանքով զգալի թուլացած իրանական տնտեսությունից: Չնայած, որ Ռոհանին խոստացել էր, որ 2015թ Թեհրանի և «միջնորդ 6-յակի» միջև կնքված պատմական միջուկային համաձայնագրի շրջանակում արևմտյան պատժամիջոցների մասնակի չեղարկումից հետո շարքային իրանցիները միանշանակ ավելի բարեկեցիկ կյանքով կապրեն, այնուհանդերձ այդ խոստումը կյանքի չկոչվեց: Հայտնի է, որ երկրում գործազրկության մակարդակը բավական բարձր է, երիտասարդների շրջանում այն կազմում է 40%: Բացի այդ, վերջին շրջանում կիսով չափ բարձրացել է առաջին օգտագործման մթերքների գինը:
Ինչ կոչեր են անում ցուցարարներն ու ում են մեղադրում
Չնայած որ ամեն ինչ սկսվեց տնտեսական վիճակի վերաբերյալ առկա դժգոհությունից, սակայն կարճ ժամանակում ցույցերը տեղափոխվեցին քաղաքական հարթակ: Ցուցարարաները պահանջում են երկրի գերագույն հոգևոր առաջնորդ Այաթոլլահ Ալի Խամենեյի, իշխող վարչակազմի հրաժարականը: Ցուցարարների մեջ մեծ թիվ են կազմում նաև նրանք, ովքեր երկրում միապետությունը վերականգնելու կոչ են անում: Բողոքի ելած իրանցիները քննադատում են երկրի վարած արտաքին քաղաքականությունը՝ ընդգծելով, որ իշխանությունները պետք է Իրանի, սեփական ժողովրդի, այլ ոչ թե Սիրիայի, Լիբանանի ու Պաղեստինի մասին մտածեն:
Ինչպես են իշխանություններն արձագանքում ցույցերին
Առաջին օրերին իշխանությունները լուռ էին, սակայն ցույցերի տարածման ու նախագահ Ռոհանիի՝ հանրային ընդվզումը հանդարտեցնել չկարողանալու ֆոնին, անվտանգության ծառայության ուժերը կոշտ վարքագիծ դրսևորեցին: Դրա հետևանքով գրացվեց 21 զոհ՝ թե՛ ցուցարարների, թե՛ օրենքի ներակայացուցիչների ճամբարից: Միայն մայրաքաղաք Թեհրանում ձերբակալվել է 450 մարդ: Մի քանի հարյուր ցուցարար ձերբեկալվել են այլ նահանգներում:
Սակայն, ի տարբերություն 2009թ. լայնամասշտաբ ցույցերի, այս անգամ իշխանությունները չեն խոչընդոտել լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների աշխատանքը: Օտարերկրյա մեդիայի ներկայացուցիչները ևս անարգել լուսաբանել են հակակառավարական ցույցերը:
Ինչի կարող է սա հանգեցնել
Դեռևս վաղ է ասել՝ ցույցերը կշարունակվեն, թե կհանդարտվեն: Այժմ ցուցարարներն առաջնորդ չունեն և ակնհայտորեն ռազմավարության պակաս ունեն: Չի բացառվում, որ Ռոհանին կարող է ցույցերի առիթն օգտագործել ու համոզել պահպանողականներին որոշակի փոփոխություններ իրականացնել երկրի քաղաքական դաշտում, որպեսզի մթնոլորտը թուլանա: Իրատեսական է նաև այն տարբերակը, որ պահպանողականները, որոնք որոշակի հակասություններ ունեն ռեֆորմիստ Ռոհանիի հետ, կարող են նախագահի իշխանությունը թույլացնելու համար հիմքեր ստանալ:
Օտարերկրյա միջամտության հավանականությունը
Իրանի իշխանությունները ներքին ընդվզման համար մեղադրում են օտար ուժերին, մասնավորապես՝ Սաուդյան Արաբիային ու ԱՄՆ-ին: Որպես պնդման ապացույց նրանք մեջբերում են ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի՝ իրանցի ցուցարարներին ողջունող ու աջակցություն հայտնող բազմաթիվ թվիթերյան գրառումները: Եվ թեպետ Սաուդյան Արաբիան ու Միացյալ Նահանգները բազմիցս հրապարակավ հայտարարել են Իրանում իշխանափոխության անհրաժեշտության մասին, այնուհանդերձ, դեռևս նրանց միջամտությունն ապացուցող փաստեր չկան:
tert.am
Leave a Reply